سوریا لە ڕابردوودا دیکتاتۆری بوو، ئەمڕۆش سیستەمێکی دیموکراسیی ناوەندگەرایی باشترین چارەسەرە بۆ سەقامگیری و دیموکراسی و ئاسایش و ئازادی و یەکسانی.

 

سوریا لە ڕابردوودا دیکتاتۆری بوو، ئەمڕۆش سیستەمێکی دیموکراسیی ناوەندگەرایی باشترین چارەسەرە بۆ سەقامگیری و دیموکراسی و ئاسایش و ئازادی و یەکسانی.

مەحاڵە ئاشتی و پێکەوەژیان لە سوریا دابمەزرێنێت، چونکە دەسەڵاتە نوێیەکانی سوریا دەسەڵاتی خۆیان نییە. لە ئەنقەرە فەرمان بۆ دەسەڵاتە نوێیەکان دەردەچن کە کارەکان بکەن و نەیکەن.

ئەگەر لە سوریا عەقڵ و لۆژیک هەبێت، ئەوا ئەو وڵاتە پێویستی بە سیستەمێکی سیاسی لامەرکەزی و کۆنفیدرالیزمی دیموکراسی و سەرکردایەتی هاوبەش هەیە چونکە لەو وڵاتەدا نەتەوەی جیاواز هەیە، وەک کورد، دروز، عەلەوی، ئەرمەنی، سریانی، ئاشووری و ژمارەیەکی کەمی تورکمان. ئەگەر سیستەمێکی سیاسی لەم شێوەیە دابمەزرێت، سوریا دەبێتە باشترین وڵاتی ناوچەکە. جگە لەوەش پێویستە لەم قۆناغەدا ئایین بەتەواوەتی لە سیاسەت لەو وڵاتە داببڕدرێت.سەرکردەکانی حکومەتی تورکیا کە عەقڵیەتێکی ناتەندروستیان هەیە، زۆر لەم مەسەلەی کۆنفیدرالیزم دەترسن. بیرکردنەوە و شێتی ڕەگەزپەرستانە دەستیان بەسەر عەقڵ و لۆژیکی ئەواندا گرتووە و پێویستیان بە چارەسەرکەرێکی دەروونی بە ئەزموون هەیە بۆ ڕاستکردنەوەی دۆخەکەیان. وە سەرکردەکانی ڕژێمی ئەلقاعیدەی سوریا هێشتا بیر لە سەربڕین و دەستدرێژیکردن و تاڵانکردنی غەیرە موسڵمانان دەکەنەوە.

کۆنفیدڕاڵیزم سیستەمێکە کە دەوڵەتە سەروەرەکان بەپێی ڕێککەوتنێک یەکدەگرن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی تایبەت و سنووردار بە حکومەتێکی ناوەندی بدەن و لە هەمان کاتدا کۆنترۆڵی سەربەخۆیان بەسەر کاروباری ناوخۆیی و دەرەکی خۆیاندا دەهێڵنەوە. ئەمەش بە پێچەوانەی فیدراسیۆنێکەوەیە، کە دەوڵەتە پێکهێنەرەکان بەشێکن لە یەک نەتەوەی خاوەن سەروەری کە حکومەتێکی ناوەندی بەهێزتریان هەیە. تایبەتمەندییەکی سەرەکی پەیماننامەی پابەندکەری نێوان وڵاتانی ئەندام و حکومەتێکی ناوەندییە کە زۆرجار سەرنجی لەسەر پرسەکانی وەک بەرگری و پەیوەندییە دەرەکییەکانە، هەرچەندە پێگەیەکی لاوازی هەیە بە بەراورد بە حکومەتەکانی ویلایەتەکان.

تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی کۆنفیدرالیزم

سەروەری: دەوڵەتانی ئەندام سەربەخۆ و سەروەرن و حکومەتی ناوەندیش خۆی قەوارەیەکی سەروەر نییە.

دەسەڵاتی ڕاسپێردراو: وڵاتانی ئەندام تەنها دەسەڵاتی سنووردار دەدەن، بە شێوەیەکی گشتی بە حکومەتێکی ناوەندی کە ڕەنگە پەیوەندییەکانی دەرەوە و بەرگری و دراوی هاوبەش مامەڵەی لەگەڵدا بکات.

ئۆتۆنۆمی دەوڵەت: دەوڵەتە ئەندامەکان کۆنترۆڵی بەرچاویان بەسەر کاروباری ناوخۆیی خۆیاندا دەهێڵنەوە و دەتوانن هەڵبژێرن کە پابەندبوون بە ڕێنماییەکانی حکومەتی ناوەندی یان پشتگوێخستنیان.

لەسەر بنەمای ڕێککەوتن: یەکێتی لەسەر پەیماننامەیەکی نێودەوڵەتی دامەزراوە کە لەلایەن هەر دەوڵەتێکی بەشداربووەوە پەسەند کراوە.

حکومەتی ناوەندی لاواز: دەسەڵاتی ناوەندی زۆرجار لاوازە و تەنها لەڕێگەی وڵاتانی ئەندامەوە دەتوانێت مامەڵە بکات.

نموونەی کۆنفیدرالیزم

مێژوویی: ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ژێر مادەکانی کۆنفیدڕاڵیدا کۆنفیدڕاڵی بووە پێش ئەوەی ببێتە دەوڵەتی فیدراڵی.

هاوچەرخ: زۆرجار یەکێتی ئەوروپا وەک نموونەی کۆنفیدڕاڵی ناودەبرێت، بەو پێیەی وڵاتانی ئەندام سەرەڕای ئەوەی لە چوارچێوەی چوارچێوە و دراوێکی هاوبەشدا یەکگرتوون، بە سەروەری دەمێننەوە، و دەسەڵاتی کشانەوەیان لە دەستدایە. کۆنفیدرالیزم سیستەمێکی سیاسییە کە تێیدا دەوڵەتە سەربەخۆکان (یان هەرێمەکان) خۆبەخشانە لە یەکێتییەکی شلدا یەکدەگرنەوە و تەنیا بڕێکی سنووردار لە دەسەڵات دەدەنە دەست دەسەڵاتێکی ناوەندی هاوبەش. بیرۆکەی سەرەکی یەکەم سەروەری دەوڵەتە، دووەم دامەزراوە هاوبەشەکان.

تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی کۆنفیدڕاڵی

وڵاتانی ئەندامی سەروەر

هەر دەوڵەتێک بە تەواوی سەربەخۆ دەمێنێتەوە و دەسەڵاتی کۆتایی دەهێڵێتەوە.

حکومەتی ناوەندی لاواز

دەزگای ناوەندی تەنیا ئەو ئەرکانە مامەڵەی لەگەڵ دەکات کە ئەندامەکان لەسەری ڕازین- زۆرجار بەرگری، بازرگانی، یان سیاسەتی دەرەوە.

هاوکاری خۆبەخشانە

زۆرجار دەوڵەتان دەتوانن هەڵبژێرن کە ئایا بڕیارە ناوەندییەکان جێبەجێ بکەن یان نا؛ لە هەندێک کۆنفیدڕاڵیدا تەنانەت ڕەنگە مافی کشانەوەشیان هەبێت.

بڕیاردان لەسەر بنەمای کۆدەنگی

بڕیارە گەورەکان بە شێوەیەکی گشتی پێویستیان بە ڕێککەوتنی کۆدەنگی یان نزیکەی کۆدەنگی هەیە.

چۆن جیاوازە لە فیدرالیزم

فیدراسیۆنی کۆنفیدڕاڵی

وڵاتانی ئەندام سەروەرن حکومەتی ناوەندی سەروەرە

دەسەڵاتی ناوەندی لاوازە حکومەتی ناوەندی بەهێز

دەوڵەتان دەسەڵاتە سنووردارەکان دەدەنە دەست دەسەڵاتەکان کە بەپێی دەستوور دابەشکراون

هەندێک جار دەوڵەتەکان دەتوانن دەربچن دەرچوون بە شێوەیەکی گشتی ڕێگەپێدراو نییە

نموونەی مێژوویی / هەبوو

مادەکانی کۆنفیدڕاڵی (ئەمریکی، ١٧٨١-١٧٨٩) – نموونەی کلاسیک؛ حکومەتی ناوەندی زۆر لاوازە.

ویلایەتە کۆنفیدڕاڵیەکانی ئەمریکا (١٨٦١-١٨٦٥)

یەکێتی ئەوروپا (بەشێکی توخمە کۆنفیدڕاڵیەکان) – نەک کۆنفیدڕاڵییەکی تەواو، بەڵام زۆرجار وەک خاوەن تایبەتمەندی کۆنفیدراڵی وەسف دەکرێت.

لەو شوێنەی کە زاراوەی بەکارهاتووە

تیۆری سیاسی (مۆدێلی حوکمڕانی)

چارەسەرکردنی ئاشتی/ناکۆکییەکان (بۆ نموونە، پێشنیارەکان بۆ ئیسرائیل-فەلەستین، قوبرس، سوریا

مشتومڕەکانی لامەرکەزی لەناو دەوڵەتە فرەنەتەوەییەکان

ئەگەر بتەوێت دەتوانم بە زاراوەیەکی سادە کۆنفیدرالیزم ڕوون بکەمەوە، لەگەڵ دەوڵەت و فیدراسیۆنە یەکگرتووەکان بەراوردی بکەم، یان نموونەی مۆدێرن بهێنمەوە.

سامۆئیل کرماشانی

Syria was a dictatorship in the past, and today a democratic system of centralism is the best solution for stability, democracy, security, freedom, and equality.

It is impossible to establish peace and coexistence in Syria because the new Syrian authorities do not have their own authority. In Ankara, orders are issued for the new authorities to do and not to do things.

If there is reason and logic in Syria, that country needs a decentralized political system, democratic confederalism, and joint leadership because there are different nationalities in that country, such as Kurds, Druze, Alawites, Armenians, Syriacs, Assyrians, and a small number of Turkmen. If such a political system is established, Syria will become the best country in the region. In addition, religion should be completely separated from politics in that country at this stage.The leaders of the Turkish government, who have an unhealthy mentality, are very afraid of this confederalism issue. Racist thoughts and madness have taken over their reason and logic, and they need an experienced psychotherapist to correct their situation.And the leaders of the Syrian al-Qaeda regime are still thinking about beheading, raping, and plundering non-Muslims.

Confederalism is a system where sovereign states unite under an agreement to delegate specific, limited powers to a central government while retaining independent control over their internal and external affairs. This contrasts with a federation, where constituent states are part of a single sovereign nation with a stronger central government. A key characteristic is the binding treaty between the member states and a central government that often focuses on issues like defense and foreign relations, though it has a weak position compared to state governments. 

Key characteristics of confederalism

Sovereignty: Member states are independent and sovereign, and the central government is not a sovereign entity itself.

Delegated power: Member states cede only limited powers, typically to a central government that might handle foreign relations, defense, and common currency.

State autonomy: Member states retain significant control over their internal affairs and can choose to adhere to or disregard the central government's directives.

Agreement-based: The union is founded on an international treaty ratified by each participating state.

Weak central government: The central authority is often weak and can only act through the member states. 

Examples of confederalism

Historical: The United States under the Articles of Confederation was a confederation before becoming a federal state.

Contemporary: The European Union is often cited as an example of a confederation, as member nations remain sovereign despite being united under a common framework and currency, and they retain the power to withdraw. Confederalism is a political system in which independent states (or regions) voluntarily join together in a loose union, delegating only a limited amount of power to a common central authority. The key idea is state sovereignty first, shared institutions second.

Core Features of a Confederation

Sovereign member states

Each state remains fully independent and retains ultimate authority.

Weak central government

The central body handles only tasks the members agree to—often defense, trade, or foreign policy.

Voluntary cooperation

States can often choose whether to implement central decisions; in some confederations, they may even have the right to withdraw.

Consensus-based decision-making

Major decisions typically require unanimous or near-unanimous agreement.

How it differs from federalism

Confederation Federation

Member states are sovereign Central government is sovereign

Central authority is weak Strong central government

States delegate limited powers Powers divided by constitution

States can sometimes exit Exit is typically not allowed

Historical / Existing Examples

Articles of Confederation (U.S., 1781–1789) – classic example; very weak central government.

Confederate States of America (1861–1865)

European Union (partially confederal elements) – not a full confederation, but often described as having confederal characteristics.

Where the term is used

Political theory (governance models)

Peace/conflict resolution (e.g., proposals for Israel–Palestine, Cyprus, Syriy

Decentralization debates within multinational states

If you want, I can explain confederalism in simple terms, compare it with unitary states and federations, or give modern examples.

by samuel kermashani