تیۆری کورتهێنانی چاودێری خۆ چییە؟
تیۆری کورتهێنانی چاودێری خۆ دەڵێت کە هەندێک لە کەسانی نەخۆش پێویستییە سەرەکییەکانیان هەیە کە ناتوانن بە شێوەیەکی سەربەخۆ بیگرن. دەستنیشانکردنی ئەم پێداویستیانە هەنگاوی یەکەمە بۆ یارمەتیدانیان بۆ دابینکردنیان.
دۆرۆتیا ئۆرێم پیشەیەکی بەرچاوی لە بواری پەرستاریدا هەبووە. لە ڕاستیدا مۆدێلێکی چاودێری دروست کردووە کە یارمەتیدەر بووە لە دانانی بناغەی پەرستاری مۆدێرن. هەر کەسێک نەخۆشێکی هەبێت کە چاودێری بکات دەتوانێت بەکاری بهێنێت. بە تیۆری کورتهێنانی چاودێری خۆ ناسراوە.
تیۆرییەکە وەک خاڵی دەستپێکی خۆی ئەوەیە کە تاکەکان دەتوانن بەشداری لە چاودێریکردنی خۆیاندا بکەن کاتێک نەخۆشن. ڕێنماییەکان بۆ نەخۆشەکان دابین دەکات بۆ ئەوەی بتوانن ئاگاداری خۆیان بن یان ئەو یارمەتییە وەربگرن کە پێویستیانە کاتێک بارودۆخەکەیان سەربەخۆیی تەواو مەحاڵ دەکات.
ئەم مۆدێلە پێی وایە لە ژێر بارودۆخی ئاساییدا تاکەکان دەبێت فێری چاودێریکردنی خۆیان بن چونکە ئەوە ڕەفتارێکی زگماکی نییە. کاتێک نەخۆشن یان بەدەست هەندێک سنووردارکردنەوە دەناڵێنن، بۆیە گرنگە دەستنیشان بکرێت کە تا چەند دەتوانرێت ئەو جۆرە چاودێریکردنە لە خۆیان پێشکەش بکرێت. لێرەوەیە کە بنەماکانی تیۆری کەمیی چاودێری خۆ لەدایک دەبن.
چاودێری خۆ چالاکییەکە کە تاکەکان فێری دەبن، ئاراستەی ئامانجێک دەکرێت. ڕەفتارێکە کە لە بارودۆخە تایبەتەکانی ژیاندا بوونی هەیە، کە مرۆڤەکان ئاراستەی خۆیان دەکەن، بەرامبەر بە کەسانی دیکە یان بەرەو ژینگە، بە مەبەستی ڕێکخستنی ئەو هۆکارانەی کە کاریگەرییان لەسەر گەشەکردن و کارکردنی خۆیان هەیە بۆ سوودی ژیانیان و تەندروستی و باشی- بوون."
-یدالسیس نارانجۆ هێرناندێز-
تیۆری کورتهێنانی چاودێری خۆ
تیۆری دۆرۆتیا ئۆرێم لەسەر ئەو گریمانەیە دامەزراوە کە خۆپاراستن بریتیە لە کۆمەڵێک کردەی هۆشیارانە و مەبەستدار کە ئامانجیان دیاریکردنی تەندروستی تاک و ئەو کردارانەی کە پێویستن بۆ پاراستن یان باشترکردنی.
هەندێک بارودۆخ هەیە کە پێویستە تاکێک بتوانێت ژیان و تەندروستی خۆی لە دۆخێکی باشدا بپارێزێت. ئەم تیۆرییە وەک پێداویستییەکانی چاودێریکردنی خۆ دەیانناسێنێت. ئەوانیش بەم شێوەیەن:
یونێڤێرساڵ
ئەمانە ئەو پێشمەرجانەن کە پێویستە هەموو مرۆڤێک هەیبێت بۆ ئەوەی گەرەنتی ژیان و تەندروستی خۆی بکات. بەپێی تیۆری کورتهێنانی چاودێری خۆ، پێنج دانەیان هەیە: ١.
دڵنیابوون لە وەرگرتنی هەوا و ئاو و خۆراک بە شێوەیەکی گونجاو.
پرۆسەیەکی تەندروست بۆ هەرسکردن.
هاوسەنگی لە نێوان چالاکیی و پشوودان، هەروەها تەنیایی و کارلێکی کۆمەڵایەتی.
خۆپاراستن لە مەترسییەکان بۆ سەر ژیان و خۆشگوزەرانی مرۆڤ.
بەرەوپێشبردنی کارکردنی مرۆڤ.
پەیوەست بە گەشەپێدان
ئەمەش هاوتایە لەگەڵ مەرجە پێویستەکان بۆ پاراستنی ژیان و تەندروستی باش لە ساتەوەختە تایبەتەکانی گەشەکردنی ژیانیدا. ئەگەری پێشکەشکردنی پشتگیری و هاوڕێیەتی لە پرۆسەکانی وەک دووگیانی، لەدایکبوون، شیرپێدان، پیری و هتد لەخۆدەگرێت. هەروەها ئەو پشتگیرییە لەخۆدەگرێت کە دەبێت بەم مەرجانەی خوارەوە پێشکەش بکرێت:
کەموکوڕیەکانی خوێندن.
کێشەی دۆخ.
خۆگونجاندن و خۆگونجاندنە کۆمەڵایەتییەکان.
نەخۆشی کوشندە.
گۆڕانکارییەکانی ژینگە.
کوالیتی خراپی ژیان.
لەدەستدانی خێزان، هاوڕێ، کەلوپەل یان ئاسایش.
نائاسایی تەندروستی
ئەمانە ئاماژەن بۆ ئەو بارودۆخە پێویستانە بۆ پاراستنی ژیان و تەندروستی کاتێک تاکێک نەخۆشە یان جۆرێک لە سنووردارکردن پیشان دەدات، جا چ کاتی بێت یان هەمیشەیی. لەم حاڵەتانەدا یارمەتی یان هاوکاری پێویستە لەم بوارانەی خوارەوە: ١.
هاوکاری پزیشکی.
کاریگەرییەکانی باری نەخۆشی.
دەستڕاگەیشتن بە چارەسەر و چارەسەرەکان.
فێربوونی ژیان لەگەڵ نەخۆشییەکە.
گرنگیدان بە کاریگەرییە نەرێنییەکانی چارەسەرکردن یان چارەسەرکردن.
ئامادەیی بۆ وەرگرتنی چاودێری لەکاتی پێویستدا.
تیۆری کەمی چاودێری خۆ و سیستەمی چاودێری
ئەو کەسەی بەرپرسیارە لە نەخۆشێک دەبێت پێداویستییە بابەتییەکانی نەخۆشەکە دەستنیشان بکات، بە پشتبەستن بەو پێداویستیانەی چاودێریکردنی خۆ کە لە سەرەوە ئاماژەیان پێکراوە. بەپێی تیۆری ئۆرێم، مۆدێلێکی پشتیوانی هەڵدەبژێردرێت بە پشتبەستن بە بارودۆخی نەخۆشەکە.
سێ بژاردەی ئەگەری هەیە: قەرەبووکردنەوەی تەواو، قەرەبووکردنەوەی بەشەکی و پشتگیری پەروەردەیی. ئەوانیش بەم شێوەیەن:
قەرەبووی تەواو. چاودێر دەبێت شتەکان بۆ نەخۆشەکە بکات. ئەمەش بەو مانایەیە کە بەشێکی زۆری خۆپاراستن لە دەستی چاودێردایە نەک نەخۆش.
قەرەبووکردنەوەی بەشەکی. ئەوەی چاودێر بۆ نەخۆشەکە دەیکات قەرەبووی سنوورەکانی دەکاتەوە کاتێک باس لە چاودێریکردنی خۆی دەکرێت.
پشتگیری پەروەردەیی. نەخۆشەکە دەتوانێت ئاگاداری چاودێری خۆی بێت بەڵام هێشتا پێویستی بە پشتگیری یان یارمەتی هەیە بۆ ئەوەی بە سەرکەوتوویی ئەنجامی بدات. هەوڵە پەروەردەییەکان و/یان تەواوکەرەکانی چاودێریکردنی خۆ لەخۆدەگرێت.
بیرۆکەی ناوەندی تیۆری کەمیی چاودێری خۆ ئەوەیە کە بە وردی پێداویستییە ڕاستەقینەکانی نەخۆشەکە و ئەو ڕێوشوێنانە دەستنیشان بکرێت کە پێویستە بگیرێنەبەر بۆ دابینکردنیان. ئامانج لێی جێبەجێکردنی ڕێوشوێنەکانە بۆ ئەوەی نەخۆشەکە زیاتر سەربەخۆ بێت. بە واتایەکی تر، بۆ ئەوەی توانای گرنگیدان بە خۆیان زیاتر بێت.
What is Self-Care Deficit Theory?
Self-care deficit theory states that some sick people have essential needs that they cannot cover independently. Identifying these needs is the first step in helping them meet them.
Dorothea Orem had a distinguished career in nursing. In fact, she created a model of care that has helped lay the foundation for modern nursing. It can be used by anyone who has a patient to care for. It is known as Self-care deficit theory.
The theory has as its starting point that individuals can participate in their own care when they are ill. It provides guidelines for patients so that they can take care of themselves or receive the help they need when their condition makes full autonomy impossible.
This model holds that under normal conditions individuals must learn self-care because it is not an innate behavior. When they are ill or suffer from certain limitations, it is therefore important to identify the extent to which such self-care can be provided. It is from here that the principles of self-care deficit theory are born.
self-care is an activity that individuals learn, directed towards a goal. It is a behavior that exists in specific life situations, which people direct towards themselves, towards others or towards the environment, in order to regulate the factors that influence their own development and functioning for the benefit of their life, their health and their well-being."
-Ydalsys Naranjo Hernández-
Self-care deficit theory
Dorothea Orem's theory is based on the assumption that self-care is a set of conscious and intentional actions aimed at specifying the individual's health and the actions necessary to maintain or improve it.
There are certain circumstances that are necessary for an individual to be able to maintain his life and health in good condition. This theory identifies them as self-care requirements. They are as follows:
Universal
These are the prerequisites that every person must have in order to guarantee their life and health. According to self-care deficit theory, there are five:
Ensuring adequate intake of air, water and food.
A healthy digestive process.
A balance between activity and rest, as well as solitude and social interaction.
Prevention of dangers to human life and well-being.
Promotion of human functioning.
Development related
This corresponds to the necessary conditions for maintaining life and good health at specific moments of vital development. It includes the possibility of providing support and accompaniment in processes such as pregnancy, birth, breastfeeding, old age, etc. Also included is the support that must be offered under the following conditions:
Educational deficiencies.
Status problem.
Social maladjustment.
Deadly disease.
Environmental changes.
Poor quality of life.
Loss of family, friends, possessions or security.
Health abnormalities
These refer to the conditions necessary to maintain life and health when an individual is ill or exhibits some type of limitation, whether temporary or permanent. In these cases, help or assistance is required in the following areas:
Medical assistance.
Effects of the pathological condition.
Access to therapies and treatments.
Learning to live with the disease.
Attention to the negative effects of treatment or therapy.
Willingness to receive care when needed.
Self-Care Deficit Theory and the care system
The person responsible for a patient must identify the patient's objective needs, based on the self-care requirements listed above. According to Orem's theory, a support model is chosen based on the patient's conditions.
There are three possible options: full compensation, partial compensation and educational support. They are as follows:
Full compensation. The caregiver must do things for the patient. This means that a large part of self-care is in the hands of the caregiver and not the patient.
Partial compensation. What the carer does for the patient compensates for his limitations when it comes to self-care.
Educational support. The patient is able to take care of their own care but still needs support or assistance to perform it successfully. It includes educational efforts and/or supplements to self-care.
The central idea of self-care deficit theory is to accurately identify the patient's real needs and the measures that need to be taken to meet them. The goal is to implement measures so that the patient becomes increasingly autonomous. In other words, to become increasingly capable of taking care of their own self-care.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر