پارادۆکسی درۆزن: مەسەلێکی کۆن.
تا ئێستا هەستت بە ونبوون کردووە لە نێوان ڕاستی و درۆیەکدا؟ ئەگەر وایە، لەوانەیە تۆ پارادۆکسی درۆزنەکە ئەزموون بکەیت. لێرەدا دەتوانن زیاتر دەربارەی ئەم دژایەتییە بزانن و چۆن دەتوانن مامەڵەی لەگەڵ بکەن.
پارادۆکسی درۆزن بە درێژایی مێژوو فەیلەسوف و لۆژیکزان و بیرکارانی سەرسوڕهێنەر کردووە. هەرچەندە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی کۆن، بەڵام لە ئێستادا بابەتی لێکۆڵینەوە و مشتومڕ بووە. ئێمە بە قووڵی ئەم پارادۆکسە دەکۆڵینەوە کە سەرپێچی لە لۆژیک و عەقڵ دەکات. ئێمە مانا و چارەسەرە پێشنیار کراوەکانی جۆراوجۆر دەدۆزینەوە.
لە ڕستەیەکی سادەشەوە هەموو جۆرە تیۆرێکی لۆژیکی و فەلسەفی سەریان هەڵداوە، ئەمەش ئەم پارادۆکسە زیاتر سەرلێشێواو دەکات. چۆن دەکرێت ڕاستی و درۆ بەم شێوەیە ئاڵۆز تێکەڵ بکرێن؟ چۆن ڕەنگە کاریگەری لەسەر ژیانی ڕۆژانەت و شێوازی کارلێککردنت لەگەڵ کەسانی تر هەبێت؟ ئەگەر خولیای دەروونناسیت و دەتەوێت زیاتر دەربارەی ئەم بابەتە سەرنجڕاکێشە بدۆزیتەوە، بەردەوام بە لە خوێندنەوە.
پارادۆکسی درۆزنەکە
کۆنترین وەشانی ناسراوی پارادۆکسی درۆزن (کە بە پارادۆکسی ئێپیمێنیدس ناسراوە) لەلایەن ئیپیمێنیدی کریتەوە داڕێژراوە. شاعیر و پێغەمبەرێکی یۆنانی بووە لە سەدەی شەشەمی پێش زایین.
پارادۆکسی درۆزن بەم شێوەیە: ئیپیمێنیدس جارێک ئیدیعای کردووە کە هەموو کریتییەکان درۆزنن. پارادۆکسەکە ئەوەیە کە ئیپیمێنیدس خۆی کریتی بووە. ئەگەر هەموو کریتییەکان درۆزن بوون، ئەوا ئیپیمێنیدس درۆزنیش بوو. بەڵام ئەگەر ئیپیمینیدس درۆزن بووبێت، ئەوا ئەو قسەیەی کە دەڵێت هەموو کریتییەکان درۆزنن، دەبێ درۆ بێت. ئەمەش بەو مانایە دەبێت کە هەموو کریتییەکان ڕاستییەکان دەڵێن، ئەمەش بەو مانایە دەبێت کە ئێپیمێنیدسیش ڕاستی دەگوت. ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەو بانگەشەیەی کە هەموو کریتییەکان درۆزن بوون، هەم ڕاستە و هەم درۆیە. وەک دەبینین مەتەڵێکە کە پێناچێت چارەسەری هەبێت.
کۆنترین دژایەتی لەم جۆرەی کە باسی لێوە دەکرێت، ئیپیمێنیدی کریتییە، کە دەیگوت هەموو کریتییەکان درۆزنن و هەموو ئەو لێدوانانەی دیکە کە کریتییەکان دەیدەن بەڕاستی درۆیە. ئایا ئەمە درۆ بوو؟
-بێرتران ڕوسیل-
بە تێپەڕبوونی کات ئەم پارادۆکسە بە شێوازی جیاواز فۆرمولە کراوە. باوترین بانگەشەی کە دەڵێت “ئەم ڕستەیە درۆیە”. دژایەتییەکە هەمان ڕستەی ئیپیمێنیدێسە: ئەگەر ڕاست بێت، دەبێتە درۆ، چونکە ناوەڕۆکەکەی درۆیە. بەڵام ئەگەر درۆ بێت ئەوا دەبێتە ڕاست چونکە ئەوەی دەیڵێت ڕاستە.
پارادۆکسی ئێپیمێنیدس وا دەکات کە بەهای حەقیقەت بدرێت بە ڕستەکان.
کێشەی پارادۆکسی درۆزنەکە
لۆژیک سێ کێشە لەگەڵ ئەم پارادۆکسەدا دەخاتە ڕوو. یەکەمیان پەنا بۆ یاسای ناوەڕاستی وەدەرنراو دەبات. ئەم یاسایە جەخت لەوە دەکاتەوە کە لە گەڵاڵە یان ڕستەیەکدا تەنیا دەتوانرێت دوو بەدیل هەبێت. بۆیە تەنها دوو بەهای ڕاستی هەیە: ڕاست و درۆ.
لە دۆخی پارادۆکسی ئیپیمێنیدسدا، بەپێی ئەم بنەمایە، ئەگەری بەدیلێکی سێیەم نەدەبوو. کەواتە، ئایا ڕاستە یان درۆیە؟ وە چی ئەگەر هەردووکیان لە یەک کاتدا بێت؟ لەو حاڵەتەدا دژایەتییەکی لۆژیکی سەرهەڵدەدات چونکە ناتوانرێت بەهایەکی ڕاستی دیاری بکرێت بەبێ ئەوەی بگاتە دژایەتییەک.
کێشەی دووەم خۆئاماژەکردنە. بە واتایەکی تر ڕستەیەک کە بۆ خۆی قسە بکات. لەو پارادۆکسەی کە باسی لێوە دەکرێت، ئیپیمێنیدس خۆی دەڵێت کە ئەوە درۆیە. بەڵام پرسی بنچینەیی، بەپێی لێکدانەوە جۆراوجۆرەکان، ئەوەیە کە ڕستەیەک ناتوانێت هیچ لەبارەی خۆیەوە بڵێت. لەم سیناریۆیەدا کەسەکە لە ڕاستیدا شتێک دەڵێت نەک لێدوانەکە. لە ڕاستیدا ئەو کەسەی مانا بە ڕستە یان بەو شتەی کە دەگوترێ دەبەخشێت، بابەتەکەیە نەک ڕستە.
کێشەی سێیەم کاتێک سەرهەڵدەدات کە بمانەوێت ڕاستی بە ڕستەکە بدەین. بەم مانایە لۆژیک وەک دیسیپلینێک ڕەخنەی لێدەگیرێت. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە لە ژیانی ڕۆژانەدا هەموو شتێک شیکاری ناکەین کە دەیڵێین. بەڵکو ئەوەی دەمانەوێت دەیڵێین و هەوڵدەدەین مانای خۆمان پێی بدەین.
نموونەی پارادۆکسی درۆزن
لێدوانە دژبەیەکەکەی ئێپیمێنیدێس بناغەی زۆرێک لە فۆرمولاسیۆنی دیکەی دانا کە مامەڵەیان لەگەڵ هەمان کێشەدا دەکرد. ئەوەتانێ تۆزێک.
من درۆزنم.
هەرگیز ڕاستیەکان ناڵێم.
ئەم بانگەشەیە درۆیە.
ئەم ڕستەیەی خوارەوە درۆیە. ئەو ڕستەیەی سەرەوە ڕاستە.
ئەو سەرلێشێواوییەی کە بەهۆی ئەم جۆرە دژایەتییەوە دروست دەبێت، دەبێتە هۆی گەڕان بەدوای نمونەی هاوشێوەی دیکەدا بۆ ئەوەی بزانرێت ئایا چارەسەرێک دەکرێت یان نا
ئەم پارادۆکسە وەک مەتەڵێکی چارەسەرنەکراو دەمێنێتەوە کە هاندەری شیکاری لۆژیکی و فەلسەفییە.
ئایا چارەسەر هەیە؟
سەرەڕای چەندین هەوڵی فەیلەسوفەکان بۆ دۆزینەوەی چارەسەر، بەڵام سەرکەوتوو نەبوون لە دۆزینەوەی چارەسەرێک. بەڵام گەیشتوونەتە هەندێک دەرەنجام کە هاندەری زیاتر بیرکردنەوە لەم بابەتە و پرسیارەکانی تر.
هەندێک لە فەیلەسوفەکان وەک ئەلفرێد تارسکی پێشنیاری ڕێککەوتنێکی ئەگەرییان بۆ پێناسەکردنی چەمکی ڕاستی و درۆ کرد. بە بڕوای ئەو، کێشە کاتێک سەرهەڵدەدات کە هیچ وەسفێکی ورد بۆ ئەو بەهایانە نەبێت.
هەندێکی تر، وەک پۆڵ گریس، فەیلەسوفێکی بەریتانی لە سەدەی بیستەم، پێیان وایە مرۆڤ دەبێت لەو چوارچێوەیە تێبگات کە زمانەکە تێیدا بەکاردەهێنرێت. بە بڕوای ئەو، پارادۆکسەکە کاتێک سەرهەڵدەدات کە بە شێوەیەکی ناکۆنتێکست بەکاربهێنرێت.
لە هەمان کاتدا فەیلەسوفی گەورە بێرتراند ڕوسیل هەندێک چارەسەری بۆ پارادۆکسەکە پێشنیار کرد. پێی وابوو بەهۆی کەموکوڕیەکانی لۆژیکەوەیە. بۆیە پێشنیاری ناساندنی وشە یان گەڵاڵەی کرد بۆ ئەوەی کێشەی خۆئاماژەکردن سەرهەڵنەدات.
بە کورتی چەند چارەسەرێک بۆ پارادۆکسەکە تاقی کراوەتەوە، بەڵام هیچیان جێگەی ڕەزامەندی نەبوون. سەرەڕای ئەمەش، بەشدارییە فەلسەفییەکان لەم دژایەتییەدا وەک ڕێگەیەک بۆ وروژاندن و کێشەدارکردنی پرسیاری نوێ کاریان دەکرد.
کێشەیەکی چارەسەرنەکراو بەڵام سەرنجڕاکێش
پارادۆکسی درۆزن یەکێکە لە مەتەڵە چالاک و سەرنجڕاکێشەکانی جیهانی لۆژیک. ئەمەش تا ئەو ڕادەیەی کە زۆرێک لە فەیلەسوف و بیرکاران و لۆژیکیەکان بە درێژایی سەدەکان باسیان لەو بابەتە کردووە. هەرچەندە ئەوان نەگەیشتنە هیچ چارەسەرێک، بەڵام لێکۆڵینەوە لە پارادۆکسەکە بووەتە هۆی پەرەسەندن لە لۆژیک و فەلسەفەدا.
جگە لەوەش، نەبوونی یەکلاکەرەوەی، ناچارمان دەکات بەردەوام بین لە لێکۆڵینەوە لە چەمکەکانی وەک ڕاستی و درۆ. پێویستە ئەو مانایە لەبەرچاو بگرین کە دەیدەین بەو شتانەی کە وتراوە و چەمکە لۆژیکیەکان لە ژیانی ڕۆژانەدا جێبەجێ بکەین. ئاخر قسە و قسەکردن بەشێکە لە ژیانی ڕۆژانە
The Liar's Paradox: An Ancient Conundrum.
Have you ever felt lost between the truth and a lie? If so, you may be experiencing the liar's paradox. Here you can find out more about this contradiction and how you can deal with it.
The Liar Paradox has puzzled philosophers, logicians and mathematicians throughout history. Although it dates back to ancient Greece, it is currently the subject of study and debate. We will explore this paradox that defies logic and reason in depth. We will discover its meaning and its various proposed solutions.
From a simple sentence, all kinds of logical and philosophical theories have arisen, which makes this paradox even more puzzling. How is it possible that truth and lies can be intertwined in such a complex way? How might it affect your daily life and the way you interact with others? Read on if you are passionate about psychology and want to discover more about this exciting subject.
The Liar's Paradox
The oldest known version of the liar's paradox (also known as Epimenides' paradox) was formulated by Epimenides of Crete. He was a Greek poet and prophet from the 6th century BC.
The Liar Paradox is as follows: Epimenides once claimed that all Cretans were liars. The paradox is that Epimenides himself was a Cretan. If all Cretans were liars, then Epimenides was also a liar. But if Epiminedes was a liar, then his statement that all Cretans were liars must be a lie. This would mean that all Cretans were telling the truth, which would mean that Epimenides was also telling the truth. This means that the claim that all Cretans were liars is both true and false. As you can see, it's a puzzle that doesn't seem to have a solution.
The oldest contradiction of the kind in question is the Cretan Epimenides, who said that all Cretans were liars and that all other statements made by Cretans were indeed lies. Was this a lie?
-Bertrand Russell-
Over time, this paradox has been formulated in different ways. The most popular claim that “This sentence is false”. The contradiction is the same as Epimenides' sentence: if it is true, it becomes false because the content is false. But if it is false, it becomes true because what it says is true.
Epimenides' paradox makes it difficult to give sentences the value of truth.
The Liar's Paradox Problem
Logic highlights three problems with this paradox. The first resorts to the law of the excluded middle. This rule asserts that in a proposition or sentence it is only possible for there to be two alternatives. Therefore, there are only two truth values: true and false.
In the case of Epimenides' paradox, according to this principle, there would be no possibility of a third alternative. So, is it true or is it false? And what if it's both at the same time? In that case, a logical contradiction arises because a truth value cannot be assigned without arriving at a contradiction.
The second problem is self-referentiality. In other words, a sentence that speaks for itself. In the paradox in question, Epimenides himself says that it is false. But the underlying issue, according to various interpretations, is that a sentence cannot say anything about itself. In this scenario, the person is actually saying something, not the statement. In fact, the one who gives meaning to the sentence or to what is said is the subject, not the sentence.
The third problem arises when we want to give truth to the sentence. In this sense, logic as a discipline is criticized. This is because in everyday life we do not analyze everything we say. Rather, we say what we want and try to give it our own meaning.
Example of the liar's paradox
Epimenides' contradictory statement laid the foundation for many other formulations dealing with the same problem. Here are some.
I am a liar.
I never tell the truth.
This claim is false.
The following sentence is false. The above sentence is true.
The confusion caused by this type of contradiction prompts a search for other similar specimens to see if a solution is possible.
This paradox remains an unsolved riddle that encourages logical and philosophical analysis.
Is there a solution?
Despite several attempts by philosophers to find a solution, they have not succeeded in finding one. But they have reached some conclusions that encourage further thinking about this and other questions.
Some philosophers, such as Alfred Tarski, suggested a possible agreement to define the concept of truth and falsehood. According to him, problems arise when there is no detailed description of these values.
Others, such as Paul Grice, a British philosopher from the 20th century, believe that one must understand the context in which the language is used. According to him, the paradox arises when it is used in a non-contextualized way.
At the same time, the great philosopher Bertrand Russell proposed some solutions to the paradox. He believed that it is due to flaws in the logic. Therefore, he suggested introducing words or propositions so that the problem of self-referentiality does not arise.
In short, several solutions to the paradox have been tested, but none have been satisfactory. Despite this, the philosophical contributions to this contradiction functioned as a way to raise and problematize new questions.
An unsolved but fascinating problem
The Liar's Paradox is one of the most challenging and fascinating puzzles in the world of logic. This to the extent that many philosophers, mathematicians and logicians have discussed the subject through the centuries. Although they arrived at no solution, the study of the paradox has enabled evolution in logic and philosophy.
Furthermore, its lack of resolution compels us to continue investigating concepts such as truth and falsehood. We must consider the meaning we give to what has been said and apply logical concepts in everyday life. After all, words and speech are part of everyday life.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر