استرس مفید یا همان استرس خوب چیست و چرا برای بدن مناسب است؟
پیام سلامت : اصطلاح استرس مفید در دهه ۱۹۷۰ میلادی توسط یک متخصص غدد به نام هانس سلی وارد علم پزشکی شد. او پیشوند یونانی eu (به معنی خوب) را با استرس ترکیب کرده و اصطلاح استرس مفید را به وجود آورد. بنابراین واژه پزشکی Eustress به معنای “استرس خوب” است.
استرس مثبت یا همان استرس مفید دقیقا چیست و چگونه می تواند بر روی سلامت بدن تاثیر بگذارد؟
استرس مفید یا استرس خوب، برای ایجاد انگیزه، بهبود عملکرد و ایجاد حس رفاه عاطفی مفید است. در این نوع استرس، شخص به جای ناراحتی یا تجربه های ترسناک، این حس را یک چالش ارزشمند تلقی می کند. همچنین در این نوع استرس خبری از تأثیرات منفی استرس مزمن مانند مشکلات گوارشی، خواب های آشفته و سردردهای تنشی نیست.
استرس مفید چیست؟
استرس روانی متوسط یا عادی است که برای تجربه کننده سودمند است. این جمله تعریف علمی استرس مفید است. این نوع استرس به طور معمول دارای ویژگی های زیر است:
- به ما انگیزه می دهد.
- انرژی ما را متمرکز می کند.
- کوتاه مدت است.
- احساس هیجان ایجاد می کند.
- عملکرد ما را بهبود می بخشد.
از آنجا که استرس به اشکال مختلفی به وجود می آید؛ می تواند تأثیرات متنوعی بر روی سلامت بدن و احساس خوشبختی فردی داشته باشد. امروزه متخصصان دو زیر گروه اصلی را برای استرس در نظر می گیرند:
- استرس خوب
- استرس بد
تحقیقات نشان داده اند که ذهنیت مثبت، هنگام ایجاد استرس بسیار مهم است. شخصی که در معرض استرس قرار می گیرد؛ برای این که این استرس را به استرس مفید تبدیل کند؛ باید ذهنیت مثبتی به آن داشته باشد.
بنابراین یک رویداد یا چالش واحد ممکن است برای یک فرد استرس خوب ایجاد کند و برای دیگری منجر به استرس بد شود. تفسیر یک واقعه استرس زا در نهایت به وضعیت فعلی ما و احساس کنترل، مطلوب بودن، موقعیت مکانی و زمان بندی بستگی دارد.
آنچه استرس را سودمند می کند این است که به عنوان یک چالش مثبت به آن نگاه کنیم. این موضوع به ایجاد انگیزه در فرد در جهت بهبود خود و رسیدن به اهدافش کمک می کند. بدون آنکه او را تحت الشعاع قرار دهد.
مقایسه استرس مفید و پریشانی
چه چیزی پریشانی و استرس را با یکدیگر متفاوت می کند؟ همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم؛ استرس مفید نوعی استرس خوب است. این حس نوعی تمایل به افزایش سطح انرژی، بهبود سلامتی و احساسات مثبت است. در حالی که پریشانی برعکس است و نوعی پیامدهای منفی را به همراه دارد.
تفاوت اصلی بین استرس و پریشانی میزان کنترل شخصی است که در شرایط استرس زا قرار گرفته است. پریشانی زمانی بروز می کند که یک عامل استرس زا از طریق مکانیسم های مقابله یا سازگاری برطرف نشود.
این در حالی است که استرس مفید معمولا عملکرد فرد را بهبود می بخشد و شامل پاسخ صحیح به موقعیت های استرس زا با احساساتی مانند موارد زیر است:
- افزایش معنای زندگی و امید (به اعتقاد برخی از کارشناسان بهترین تاثیر این استرس بر روی بدن رضایت از زندگی است)
- قدرت و اراده
- هیجان
- غرور
- رضایت از زندگی و احساس آرامش بیشتر
- حق شناسی
- انعطاف پذیری
از طرف دیگر وقتی شخصی پریشانی را تجربه می کند؛ معمولاً توانایی‌اش در انجام کارها کم می شود و کیفیت زندگی‌اش پایین می آید. پریشانی می تواند باعث شود فرد دچار احساسات زیر شود:
- خستگی مزمن (که به آن خستگی آدرنال نیز گفته می شود) یا تخلیه انرژی
- ناامیدی، عقب نشینی و افسردگی
- ترس، اضطراب و عصبانیت
- دلخوری
- افراد مضطرب احتمالاً از کاهش کیفیت زندگی، افزایش فشار شغلی و در کل از سلامت روانی ضعیف تری برخوردار هستند.
پریشانی همچنین باعث می شود که شخص با علائمی مانند موارد زیر مواجه شود:
- فشار خون بالا
- فشار عضلانی
- ناتوانی ذهنی
- سردرد
- کاهش عملکرد سیستم ایمنی
در حقیقت استرس مزمن با شش علت اصلی مرگ و میر در جهان در ارتباط است. این علل عبارتند از:
- بیماری های مزمن
- حوادث
- سرطان
- بیماری های کبد
- بیماری های ریوی
- خودکشی
سایر تفاوت ها
به غیر از موارد ذکر شده، گاهی پریشانی می تواند به دلایل زیر نیز ایجاد شود:
- مرگ یکی از نزدیکان
- طلاق
- بیماری
- آسیب دیدگی یا بستری شدن در بیمارستان
- بیکاری
- اعتیاد
- قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده
همانطور که می بینید این علل با علل و وقایعی مانند ازدواج یا شروع کار جدید متفاوت هستند.
محققان دریافته اند که هم استرس مفید و هم پریشانی هر دو باعث ایجاد تغییراتی در سیستم عصبی و غدد درون ریز در بدن می شوند. سطح کاتکول آمین ها و کورتیزول به دلیل فعال شدن محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال به سرعت و در پاسخ به حوادث استرس زا تغییر می کند.
در حالی که کورتیزول (هورمون استرس) می تواند در پاسخ به استرس خوب یا بد افزایش یابد. هنگامی که فردی با استرس مزمن و برطرف نشده روبرو می شود؛ سطح این ماده در خونش بالا می رود. این افزایش می تواند خطرناک باشد و به افزایش استرس اکسیداتیو، افزایش شانس پیشرفت بیماری و حتی کوتاه شدن طول عمر کمک کند.
چرا استرس خوب برای بدن مفید است؟
وقتی افراد استرس مثبت را تجربه می کنند؛ از نظر شناختی یا جسمی (یا هر دو) با این موقعیت سازگار شده و اساساً سالم تر، قوی تر و احتمالاً شادتر می شوند. آنها به احتمال زیاد احساسات مثبتی مانند غرور، تحقق اهداف و قدردانی را تجربه می کنند و ممکن است از نظر جسمی نیز قوی تر شوند.
مطالعات همچنین نشان داده اند که تجربه استرس قابل کنترل در زندگی ممکن است مقاومت روانشناختی را در برابر آسیب اکسیداتیو تقویت کند.
استرس مفید اشتراکات زیادی با هورمسیس که یک واکنش بیولوژیکی مطلوب و مفید در برابر مواجهه کم با سموم و سایر عوامل استرس زا محسوب می شود؛ دارد. اصطلاح “هورمسیس” از واژه یونانی باستان “horm whichein” آمده است که به معنای “حرکت دادن و فشار آوردن” است.
دلایل مفید بودن استرس مثبت
دلیل اینکه این نوع استرس، استرس خوب تلقی می شود این است که با پیشرفت های روحی و حتی جسمی مرتبط می باشد. این پیشرفت ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- بهبود استقامت و سلامت قلب. به عنوان مثال بسیاری از مطالعات نشان داده اند افرادی که درگیر ورزش متوسط، فشرده و منظم هستند؛ سطح پایین تری از استرس اکسیداتیو و التهاب را تجربه می کنند.
- بهبود حس عاطفی، به دلیل تجربه احساسات مثبت تر
- افزایش اعتماد به نفس
- بهبود روابط
- افزایش بهره وری در کار
نمونه هایی از این نوع استرس
عوامل استرس زا مثبت می توانند روانی و جسمی باشند. چند نمونه از استرس مفید عبارتند از:
- ورزش
- تجارب معنی دار در زندگی مانند ازدواج و فرزندآوری
- شروع کار جدید
- نقل مکان کردن و تغییر محل زندگی
- تحصیل برای کسب نمرات خوب و یا کسب مدرک
- کار روی پروژه های معنی دار در محل کار که به ساعات طولانی و کار سخت نیاز دارند
- ثبت نام در ارتش و نیروهای مسلح
- پیوستن به یک تیم ورزشی حرفه ای
- رقابت در فعالیت های مختلف
- کار روی پروژه های خلاق و سرگرمی هایی که چالش برانگیز هستند
- قرار گرفتن در معرض کرایوتراپی
- قرار گرفتن در معرض گرما، مانند استفاده از سونا و لیزر
در بعضی موارد استرس ممکن است باعث افزایش فشار خون و پریشانی شود. به عنوان مثال داشتن فرزند، فارغ التحصیل شدن یا رفتن به یک مکان جدید ممکن است وقایع معناداری در زندگی باشند اما استرس به وجود آورند.
در درازمدت این موارد می توانند به تجربیات ارزشمندی تبدیل شوند. اما در کوتاه مدت جلوگیری از تشدید شدن این احساسات بسیار مهم است و به طور طبیعی می تواند به از بین بردن استرس کمک کند.
چگونه می توان از استرس مثبت استفاده کرد؟
فواید استرس خوب زمانی به وجود می آیند که استرس در دوزهای متوسط ایجاد شود. استرس بیش از حد از هر نوعی که باشد؛ می تواند اثرات منفی داشته باشد. این در حالی است که مقدار متعادلی از این حس منجر به سازگاری مثبت می شود. برای اینکه علائم منفی استرس مفید ایجاد نشود؛ فرد باید احساس کند که روی آن کنترل دارد و این حس، چالش ارزشمندی است.
نکات مهم
چند نکته مهمی که برای استفاده از موقعیت های چالش برانگیز آورده مفید هستند عبارتند از:
- درکتان از احساس خودکارآمدی و اعتماد به نفس را افزایش دهید. چگونگی قضاوت در مورد این که چقدر می توانید یک کار یا یک نقش خاص را درست انجام دهید تا احساس راحتی بیشتری داشته باشید و بتوانید آنچه را که در این راه دارید به کار بگیرید بسیار مهم است. می توانید این کار را با تحقیق و کسب اطلاعات، درخواست کمک از دیگران، یادگیری از طریق متخصصان و طراحی یک برنامه مناسب انجام دهید.
- در هنگام انجام فعالیت ها، میزان جذابیت کار، لذت و انگیزه ذاتی خود را مشخص کنید. سعی کنید کاملاً روی چالش متمرکز شوید. این کار می تواند انجام فعالیت را لذت بخش تر کند.
- سعی کنید نگاه طولانی مدت به چالش های کاری داشته باشید و به یاد داشته باشید که بسیاری از این چالش ها موقتی هستند و مجموعه مهارت های شما را بهبود می بخشند. مطالعات نشان داده اند که داشتن نگرش مثبت به وظایف در محل کار معمولاً باعث افزایش عملکرد کاری، کاهش غیبت و فرسودگی شغلی می شود.
- با قدم زدن در محیط باز سعی کنید نکات مثبتی در چالش‌های خود پیدا کنید. راحت بودن در برابر عدم موفقیت و دوری از کمال‌گرایی باعث می‌شود خودتان را به چالش بکشید و یاد بگیرید.
- از برنامه ریزی بیش از حد، تعلل و یا عدم برنامه ریزی در آینده خودداری کنید.
- اگر در مورد چگونگی انجام تکالیف مطمئن نیستید از راهنمایی دیگران استفاده کنید.
- پایدار باشید. زیرا رسیدن به اهداف معنی‌دار در زندگی معمولاً به تعهد، زمان و تلاش نیاز دارند.
- روی اتخاذ یک ذهنیت مثبت و خوش‌بینی کار کنید. اگر طرز فکر خود را تغییر دهید و عوامل استرس زا را به عنوان یک عامل خوب در نظر بگیرید؛ احتمالاً واکنش خوبی نیز خواهید داشت.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر